Prawo rodzinne i spadkowe – dziedziny prawa omijane w życiu
Zarówno prawo rodzinne, jak i prawo spadkowe w życiu codziennym jest omijane szerokim łukiem i mało kto się tymi dziedzinami z ochotą zajmuje. Ma to różne powody. Jednym z nich jest zwykła niechęć do rozmyślania nad własną śmiertelnością lub śmiertelności bliskich.
Niemniej powinniśmy przynajmniej kilka minut poświęcić tym dziedzinom prawa, bowiem są one ściśle ze sobą powiązane i ich uregulowanie powinno być dla każdego oczywiste. W niniejszym artykule chciałbym przedstawić kilka wstępnych wskazówek. W prawie rodzinnym i w prawie spadkowym w ostatnich latach, zwłaszcza w roku 2015 i 2017, nastąpiły znaczne zmiany wynikające z ustawodawstwa Unii Europejskiej. Mianowicie weszły w życie rozporządzenia unijne w sprawie prawa spadkowego (Rozporządzenie (UE) 650/2012) oraz dotyczące ustroju majątkowego małżeńskiego i zarejestrowanych związków partnerskich (Rozporządzenie (UE) 2016/1103 i Rozporządzenie (UE) 2016/1104).
Interesujące jest to, że mimo charakteru „rozporządzenia” nie wszystkie wymienione przepisy weszły w życie we wszystkich państwach członkowskich. Z racji tej, że oba rozporządzenia dotyczące ustroju majątkowego małżeńskiego i związków partnerskich mogły być przyjęte przez państwa członkowskie tylko łącznie, doszło do sytuacji, że niektóre z nich, jak np. Polska, nie przyjęły obydwu rozporządzeń. Rozporządzenie w sprawie prawa spadkowego natomiast obowiązuje we wszystkich państwach członkowskich. Prowadzi to do kuriozalnej sytuacji, że np. małżeństwo dwojga obywateli Rzeczpospolitej Polskiej mieszkające na stałe w Niemczech, które posiada w Polsce np. domek letniskowy lub mieszkanie własnościowe, w kwestii ustroju majątkowego traktowane jest, z powodu stałego miejsca pobytu na terenie Niemiec, zgodnie z niemieckimi przepisami dotyczącymi ustroju majątkowego (tj. według obowiązującego w Niemczech rozporządzenia unijnego dotyczącego małżeńskiego ustroju majątkowego), natomiast na podstawie polskiego obywatelstwa obu małżonków, według polskiej ustawy dotyczącej prawa prywatnego międzynarodowego i polskiego prawa odnoszącego się do ustroju majątkowego.
Patrząc natomiast na kwestię stosowanego i powiązanego z prawem rodzinnym prawa spadkowego, z tej racji, że unijne rozporządzenie dotyczące prawa spadkowego obowiązuje i w Polsce, i w Niemczech, właściwym prawem do uregulowania kwestii spadkowych jest wyłącznie prawo tego państwa, w którym zmarły miał ostatnio swoje stałe miejsce pobytu, czyli w wymienionym wyżej przypadku – Niemiec. Problemów wynikających z tej „rozbieżności właściwego prawa” można uniknąć, jeżeli małżonkowie zawczasu dokonają tak zwanego wyboru właściwego prawa dotyczącego małżeńskiego ustroju majątkowego poprzez umowę notarialną (intercyzę). Jak widać z powyższego, warto poświęcić kilka chwil na prawo rodzinne i spadkowe, aby uniknąć w przyszłości kłopotów.
Dr Tomasz J. Liczbański
