Wystąpienie Ambasadora Dariusza Pawłosia

Z okazji prezentacji wystawy IPN „Jesteśmy Polakami. Związek Polaków w Niemczech” Ambasada RP w Berlinie, 16.12.2022 r:

Szanowny Panie Dyrektorze, (Paweł Piotr Warot, dyr. Instytutu Pamięci Narodowej – oddział w Gdańsku, autor wystawy: „Jesteśmy Polakami: Związek Polaków w Niemczech”)

Szanowna Pani Prezes, (Anna Wawrzyszko)

Szanowna Pani Dyrektor, (Klaudyna Droske)

Szanowny Panie Sławomirze, (Sławomir Strychoń, Polonia United – Młodzieżowa Reprezentacja Berlina),

Drodzy Państwo,

Droga Młodzieży Polonijna,

jestem zaszczycony, że, na zakończenie tegorocznych obchodów 100. rocznicy powołania do życia Związku Polaków w Niemczech, możemy dzisiaj w Ambasadzie RP w Berlinie zaprezentować Państwu wystawę „Jesteśmy Polakami. Związek Polaków w Niemczech”. Powstała ona dzięki osobistemu zaangażowaniu Pana Dyrektora Warota, szefa gdańskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej przy wsparciu Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP. Wystawa przedstawia działalność Polaków, żyjących od wieków na terenach, pozostających po Powstaniu Wielkopolskim i Powstaniach Śląskich w granicach Niemiec oraz losy członków Związku Polaków w Niemczech w latach 1922- 1945. Ma ona na celu ukazanie dążenia Polaków do zachowanie tożsamości poprzez aktywność kulturalną, gospodarczą i polityczną. Pragnę przypomnieć, że Związek Polaków w Niemczech spod znaku Rodła został powołany w Berlinie jako spadkobierca wszystkich organizacji polonijnych na terenach zaboru pruskiego. Pierwszym prezesem Związku został Stanisław Sierakowski, konsul generalny RP w Kwidzynie w latach 1920-1921. Głównym ówczesnym zadaniem Związku była obrona praw polskiej mniejszości w Niemczech, przy równoczesnym umacnianiu świadomości narodowej i dbałości o polskie dziedzictwo kulturowe. Organizacja od początku swojego istnienia otrzymała od Polaków w Niemczech silny mandat do reprezentowania ich interesów w Republice Weimarskiej. Należy podkreślić, że Związek prowadził szeroko zakrojoną działalność gospodarczą, przede wszystkim poprzez założony w Berlinie Centralny Bank Spółdzielczości Polskiej, oraz polityczną – jego reprezentanci zasiadali m.in. w sejmie pruskim. Związek był wydawcą popularnych wśród Polaków w Niemczech gazet m.in. „Polaka w Niemczech”, „Dziennika Berlińskiego” i „Głosu Pogranicza”.

Tuż przed dojściem Hitlera do władzy, Związek miał ponad 45 tys. członków. Niestety, w drugiej połowie lat trzydziestych sytuacja Polaków w Niemczech ulegała stopniowo wyraźnemu pogorszeniu. W okresie III Rzeszy coraz trudniej było przyznawać się do polskości. Polacy w Niemczech byli coraz częściej szykanowani przez nazistowskie niemieckie władze. W odpowiedzi Związek, chcąc wzmocnić ducha narodowego, zorganizował w Berlinie Wielki Kongres Polaków, miało to miejsce 6 marca 1938 r., z udziałem ok. 5 tysięcy delegatów. Ogłoszono wówczas tzw. „Prawdy Polaków” zwane również dekalogiem Polaków w Niemczech. Prawda pierwsza: Jesteśmy Polakami. Prawda druga: Wiara Ojców naszych jest wiarą naszych dzieci. Prawda trzecia: Polak Polakowi bratem. Prawda czwarta: Co dzień Polak Narodowi służy. Prawda piąta: Polska Matką naszą, o Matce nie wolno mówić źle. Po wybuchu II wojny światowej Związek Polaków w Niemczech został zdelegalizowany, a jego majątek uległ konfiskacie. Szacuje się, że ok. 4 tysiące działaczy zostało aresztowanych i uwięzionych w obozach koncentracyjnych, w tym w Sachsenhausen, Buchenwald i Dachau. Nieliczni z nich przeżyli. Terror i zbrodnie popełnione przez Niemców na działaczach i członkach Związku nie zostaną przez nas zapomniane. Związek wznowił działalność po 1945 roku, przy czym restytucja jego mienia miała charakter jedynie symboliczny i bez wyraźnej woli strony niemieckiej do zwrotu zrabowanego majątku. O tym również pamiętamy.

Oczekujemy, że nasi niemieccy partnerzy, mając na względzie również Traktat polsko-nie-miecki z 1991 r., dołożą wszelkich starań, aby Związek Polaków w Niemczech odzyskał całe prawnie przynależne mu mienie. Pragnę serdecznie podziękować zarządowi i obecnym dzisiaj działaczom Związku Polaków w Niemczech, dziękuję również nieobecnemu, ale usprawiedliwionemu zarządowi Związku Panu Josefowi Malinowskiemu i Pani Annie Wawrzyszko, za jednoznaczne ukierunkowanie działalności organizacji na zjednoczenie środowisk polonijnych, w szczególności wokół najważniejszych dla Polaków w Niemczech zagadnień, czyli krzewienia języka polskiego jako ojczystego oraz Państwa zaangażowania w propagowaniu tradycji i historii Polski wśród młodego pokolenia naszych Rodaków. Bardzo wysoko cenimy Państwa aktywne podejście do potrzeb Polonii, m.in. poprzez organizację atrakcyjnych wydarzeń takich jak tegoroczny międzynarodowy młodzieżowy turniej piłkarski, który odbył się w sierpniu w Berlinie. Kieruję serdeczne podziękowania do Pana Sławomira Strychonia, bez którego wielkiego zaangażowania ten wspaniały turniej nie mógłby się odbyć. Pragnę również podziękować Związkowi za liczne inicjatywy na rzecz wsparcia walczącej Ukrainy. Miałem dziś okazję odwiedzić nowego Ambasadora Ukrainy w Niemczech Oleksija Makeieva, który pozdrawia Państwa i dziękuje za okazane wsparcie. Na koniec chciałbym wyrazić kilka moich własnych refleksji o wystawie.

Widzicie na niej Państwo m.in. charyzmatycznych twórców i działaczy ZPwN, a dzisiaj to Państwo jesteście spadkobiercami tych tradycji i musicie z całą determinacją i pełnym zaangażowaniem kontynuować to dzieło i dlatego życzę Wam wielu sił w tej trudnej, ale jakże ważnej działalności.

Bardzo się cieszę, że prezentację wystawy udało nam się połączyć ze spotkaniem świątecznym dzieci i młodzieży polonijnej. Chciałbym skorzystać z tej okazji i wszystkich Państwa zaprosić w niedzielę na nasz świąteczny koncert dla Polonii w Bazylice pw. Jana Chrzciciela w Polskiej Misji Katolickiej.

Drodzy Państwo, Proszę przyjąć moje najlepsze życzenia wesołych Świąt i wszystkiego najlepszego w Nowym Roku.