Melchior Wańkowicz – Patron Roku 2024: Życie, Twórczość, Dziedzictwo

Melchior Wańkowicz, urodzony 10 lutego 1892 roku w Kałużycach, w rodzinie ziemiańskiej, już od najmłodszych lat przejawiał niezwykłą ciekawość świata. Po śmierci rodziców opiekowała się nim babka, która dbała o jego edukację w rodzinnym majątku.

Wańkowicz, mimo trudnych doświadczeń wczesnej straty, dorastał w atmosferze miłości do języka i kultury, co miało kluczowy wpływ na jego późniejszą twórczość.

Droga do kariery pisarskiej

Wańkowicz swoją edukację rozpoczął w Zakopanem, gdzie opanował języki rosyjski i niemiecki. Następnie, w Warszawie, uczęszczał do prestiżowego gimnazjum, a po maturze kontynuował naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, gdzie studiował prawo i nauki polityczne. To właśnie w tamtych latach zaczął angażować się w działalność akademicką i polityczną, równocześnie rozwijając swoje zainteresowania literackie. Był aktywny w organizacjach militarnych i politycznych, co nie tylko poszerzyło jego horyzonty, ale również pozwoliło mu zyskać doświadczenie, które później przelał na papier.

Czas wojny i przełom w karierze

I wojna światowa wywarła ogromny wpływ na Wańkowicza. Jako pełnomocnik Centralnego Komitetu Obywatelskiego zajmował się ewakuacją Polaków z Syberii, a później walczył z bolszewikami, za co odznaczono go Krzyżem Walecznych. Po wojnie Wańkowicz poświęcił się pracy pisarskiej, stając się jednym z najwybitniejszych reportażystów w Polsce.

Założenie wydawnictwa RÓJ w 1926 roku okazało się kamieniem milowym w jego karierze. Wydawnictwo to publikowało dzieła najwybitniejszych polskich i zagranicznych pisarzy, takich jak Witold Gombrowicz, Bruno Schulz czy Marcel Proust. Wańkowicz jako wydawca zyskał ogromny szacunek w środowisku literackim, a dzięki serii „Biblioteka Historyczno-Geograficzna” pokazał, że można połączyć literaturę z edukacją.

„Cukier krzepi” – mistrz reklamy

Jednym z najbardziej znanych aspektów twórczości Wańkowicza była jego działalność reklamowa. Slogan „Cukier krzepi” stał się symbolem tamtej epoki i dowodem na to, jak potężna może być siła słowa. Wańkowicz stworzył również inne niezapomniane hasła, takie jak „LOT-em bliżej” czy humorystyczne „Prędzej ci serce pęknie” dla prezerwatyw marki EROS. Jego kreatywność w dziedzinie reklamy udowodniła, że pisarz potrafi działać na różnych polach, łącząc literaturę z marketingiem.

Wojenne reportaże i wielka sława

Jednym z najważniejszych osiągnięć Wańkowicza były reportaże z czasów II wojny światowej, zwłaszcza monumentalne dzieło „Bitwa pod Monte Cassino”. Wańkowicz uczestniczył w tej bitwie jako korespondent wojenny, dokumentując niezwykłą odwagę polskich żołnierzy. Jego książka, pełna autentycznych relacji i materiałów, zyskała status klasyki polskiego reportażu, przyciągając uwagę czytelników zarówno w kraju, jak i za granicą.

Niestety, wojna przyniosła również osobiste tragedie – Wańkowicz stracił córkę Krystynę, która zginęła w powstaniu warszawskim. Ten bolesny moment został opisany w jednym z jego najbardziej poruszających dzieł, „Ziele na kraterze”, w którym ukazał losy swojej rodziny w okupowanej Warszawie.

Życie na emigracji i powrót do Polski

Po wojnie Wańkowicz wraz z rodziną wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie kontynuował swoją działalność literacką i publicystyczną. Podczas pobytu w USA wykładał, pisał i podróżował, m.in. po Kanadzie. W 1958 roku zdecydował się na powrót do Polski, gdzie kontynuował pracę, stając się jednym z najbardziej szanowanych polskich pisarzy. Jego twórczość nie ograniczała się jednak tylko do literatury. Wańkowicz angażował się również w życie społeczne i polityczne, wspierając opozycję demokratyczną i angażując się w obronę praw człowieka.

Dziedzictwo Melchiora Wańkowicza

Wańkowicz to nie tylko mistrz reportażu, ale również niezwykła osobowość, która zainspirowała kolejne pokolenia. Jego styl pisania, pełen żywych, barwnych opisów, anegdot i humoru, sprawiał, że potrafił łączyć poważne tematy z lekkością opowiadania. Do dziś jego twórczość jest tłumaczona na wiele języków, a jego książki stanowią nie tylko zapis historii, ale również przykład doskonałego warsztatu literackiego.

Jako Patron Roku 2024, Melchior Wańkowicz pozostaje symbolem zaangażowania, odwagi i pasji do życia. Jego dziedzictwo, zarówno literackie, jak i społeczne, wciąż inspiruje czytelników na całym świecie.

Barbara Krajewska,
Anna Mansfeld-Slaski