Jednym z najważniejszych atrybutów polskości dla ZPwN był język polski
Niemal stuletnia tradycja ma dla Związku Polaków w Niemczech szczególnie znaczenie. My, Polacy w Niemczech, oprócz ogólnonarodowych świąt mamy również własne dziedzictwo.
Związek Polaków w Niemczech powstał 27 sierpnia 1922 roku. Jego istotą oraz głównym założeniem było koordynowanie całości polskich działań w Niemczech, zdobycie dla ludności polskiej pełnych praw mniejszości narodowych oraz obrona interesów Polaków we wszystkich dziedzinach życia społecznego.
W grudniu 1922 roku odbyło sie pierwsze walne zebranie ZPwN, na którym zatwierdzono statut, a 3 grudnia 1922 roku wpisano ZPwN do rejestru sądowego w Berlinie.
Jednym z najważniejszych atrybutów polskości dla ZPwN był język polski. Dzięki wspólnym działaniom zintegrowanej mniejszości polskiej, powstały licznie placówki oświatowe na ternie całych Niemiec, koordynowane przez organy ZPwN.
ZPwN w niedługim okresie po rozpoczęciu działalności dysponował własnym majątkiem, co pozwoliło na finansowanie wielu dziedzin życia Polaków w Niemczech.
Po wybuchu wojny w 1939 r. gestapo dokonało rewizji, zamknęło wszystkie instytucje polskie, rozpoczęło aresztowania i osadzanie w więzieniach Polaków, posądzanych o wrogość wobec III Rzeszy. Przedstawiciele naczelnych władz ZPwN zostali poinformowani przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, że działalność Związku została zawieszona. Decyzja Ministerstwa dotyczyła także towarzystw szkolnych, chórów, teatrów, orkiestr, organizacji międzynarodowych, związków kobiecych, robotniczych, zawodowych, wyznaniowych, świetlic i bibliotek.
Dzieci polskiego pochodzenia przeniesiono do szkół niemieckich, a budynki, do których dotychczas uczęszczały, zostały upublicznione. Zapowiedziano też likwidację polskich organizacji gospodarczych, w tym banków, prasy i drukarń. Poczynania władz niemieckich nie miały co prawda charakteru generalnej konfiskaty, ale sprowadzały się do zewidencjonowania mienia oraz podporządkowania go komisarzowi Augustowi Schmidowi, który dokonał spisu zajętego mienia, sprawdzenia kont bankowych, wyceny nieruchomości. Ściągał także należności od dłużników polonijnych organizacji i banków. Rozpatrywał wnioski Niemców o nabycie polonijnych nieruchomości.
Gestapo uznało, że należy nie tylko skonfiskować, lecz definitywnie zlikwidować Polonię w Niemczech, bowiem „po pacyfikacji stosunków politycznych na wschodzie polskie organizacje absolutnie nie są już potrzebne”. Postulat gestapo został w pełni uwzględniony poprzez totalne zniszczenie ośrodków polonijnych rozporządzeniem Rady Ministrów Na Rzecz Obrony Rzeszy z 27 lutego 1940 r. w sprawie organizacji polskiej grupy narodowej w Rzeszy Niemieckiej. Straty poniesione wskutek tego rozporządzenia przez środowisko polonijne miały charakter zarówno moralny jak i materialny!
Organizacji polonijnych na świecie jest wiele, ale tylko nieliczne mogą poszczycić się taką tradycją, która w obliczu historii jest dziedzictwem polskości!
Anna Wawrzyszko
