NOC KUPAŁY: Najkrótsza noc w roku
Noc z 23 na 24 czerwca to najkrótsza noc w roku, zwana również sobótką, nocą świętojańską, palinocką. Wyjątkowa noc, pełna czarów, tajemnych mocy i miłości, obchodzona była przez Słowian w czasie letniego przesilenia słonecznego. Pogańskie obrzędy zostały częściowo zaadoptowane przez chrześcijaństwo i związane ze świętem Jana Chrzciciela oraz Zielonymi Świątkami.
W wigilię św. Jana mieszkańcy wsi zbierali się na wzgórzach, łąkach, pagórach, nad brzegami rzek. Młodzież znosiła chrust, słomę, gałęzie, szczapy drewna i przez całą noc palono ogniska. Wszyscy bawili się tańcząc i śpiewając. Dziewczęta w białych sukienkach z wiankami na głowach zalotnie spoglądały na młodzieńców, którzy nie pozostawali obojętni. Dzieci biegały z rozpalonymi pochodniami. Ludzie skakali przez płonące ogniska; wierzono w oczyszczającą moc ognia, chroniącą przed działaniem czarownic i złych mocy.
Do św. Jana obowiązywał zakaz kąpieli w rzekach i jeziorach. Twierdzono, że nie można wejść do wody, dopóki jej św. Jan nie ochrzci.
W sobótkę zrywano kwiaty (nie powinno brakować rumianku i bzu białego) i robiono z nich wianki. Dziewczęta rzucały je na wodę, często z zapaloną świeczką, wróżąc sobie szybkie zamążpójście, gdy wianek nie utonął, bo wyłowił go jakiś młodzieniec.
Tylko do św. Jana zbierano zioła o leczniczej mocy. Można je było nosić przy sobie lub sporządzać z nich mikstury na różne dolegliwości. Wkładając pod poduszkę wianek z ziół, wierzono, że sen będzie proroczy.
By uchronić się przed złymi mocami, malowano trzy krzyże na drzwiach, zatykano za nie gałązki lipy, brzozy, klonu, łopianu i chabru. Ten, kto miał szczęście znaleźć o północy kwiat paproci, mógł liczyć na znalezienie skarbów.
Niektóre z tych obrzędów przetrwały do dzisiaj; odważni szukają o północy w lesie kwiatu paproci, prześliczne dziewczyny rzucają wianki do wody, płoną ogniska, przy których tańczą i śpiewają zwolennicy zachowania dawnych zwyczajów.
Barbara Krajewska
Anna Mansfeld-Slaski
